Logopedia jest nauką o kształtowaniu mowy, usuwaniu wad oraz nauczaniu mowy w przypadku jej braku.(I.Styczek 1979)

Do zadań logopedii zalicza się :kształtowanie mowy u dzieci od pierwszych dni życia, usuwanie wad i zaburzeń mowy, kształtowanie mowy u dzieci z wadami słuchu, dbałość o kulturę słowa w śpiewie i recytacji.

Do najczęściej spotykanych wad wymowy zaliczamy:

DYSLALIĘ:

Jest to największa grupa wad artykulacyjnych. Dyslalia to nieprawidłowość w wymawianiu jednej głoski, wielu głosek, a nawet wszystkich lub niemal wszystkich głosek od razu(bełkot).

  W obrębie dyslalii wyróżniamy wszelkiego rodzaju seplenienia, rerania, nieprawidłową wymowę głosek   k,g,   bezdźwięczność bezdźwięczność i inne odchylenia od normalnej artykulacji.

Seplenienie:

  Seplenienie to nieprawidłowa wymowa głosek s,z ,c,dz,sz,ż,cz,dż,ś,ź,ć,dź.

Najczęściej spotykamy nieprawidłową realizację głosek:sz,ż,cz,dż, które są wymawiane jak ś,ź,ć,dź lub s,z,c,dz. Głoski s,z,c,dz mogą być zmękczone lub wymawiane jak sz,ż,cz,dż.

 Jedną z odmian seplenienia jest seplenienie międzyzębowe.Pojawia się ono wówczas,gdy dziecko zaczyna wymawiać głoski s,z,c,dz tzn. około 3-4 roku życia (wcześniej je zmiękczało).Zniekształceniu mogą ulegać trzy wymienione wyżej szeregi głosek lub jeden z tych szeregów.Dziecko wymawia te głoski z językiem wsuniętym między zęby.Wada ta nie ustępuje samoistnie, stąd tak wiele nie leczonych osób dorosłych cierpi na nią.

Inną odmianą seplenienia jest seplenienie boczne. Charakteryzuje się ono nieprzyjemnym brzmieniem.Artykulacja polega na niesymetrycznym ułożeniu całego języka . Szczelina nie tworzy się wzdłuż linii środkowej języka , lecz w częściach bocznych . Powietrze przepływa jak przy głosce l .Przepływ powietrz bywa jednostronny i dwustronny. Zniekształceniu ulegają głoski  s,z,c,dz,sz,rz,cz,dż,ś,ż,ć,dź. Może być zniekształcony tylko jeden szereg.

Prócz tego spotyka się seplenienie wargowo-zębowe, przyzębowe, świszczące i wiele innych subtelnych odmian.

  Seplenienie najczęściej powstaje w okresie kształtowania się mowy.Wśród przyczyn, które mogą powodować seplenienie, wymienia się: nieprawidłową budowę narządów mowy, upośledzony słuch, naśladownictwo, nieprawidłowy zgryz oraz niesprawność języka i warg, a także niektóre stany chorobowe górnych dróg oddechowych. Nieprawidłowa budowa języka również przyczynia się do seplenienia(np.język duży,zbyt gruby,umięśniony, krótkie wędzidełko).Zniekształcony zgryz i anomalie zębowe mogą także powodować nieprawidłową artykulację.

Reranie:

  Reranie to nieprawidłowa realizacja głoski r .Głoska ta może być wymawiana jak l, j, rl, jako r języczkowe , lub opuszczana.Wiadomo , że głoska r pojawia się stosunkowo późno w 4-5 roku życia . Niektórzy rodzice zmuszają dziecko do przedwczesnego wymawiania tej głoski,karząc powtarzac wyrazy zawierające tę głoskę . Dziecko robi to na siłę pobudzając do drgania nie język, lecz języczek czasem nawet wargi lub policzki.Bywa też r gardłowe, które polega na zbliżaniu tylnej części języka do tylnej ściany gardła.

Wymienione wady wymagają wczesnej  reedukacji, gdyż nie jest to zwykła zamiana fizjologiczna ale patologiczna forma artykulacji.

Bezpośrednią przyczyną rerania jest niedostateczna sprawność ruchowa języka.

Nieprawidłowa wymowa głosek k,g

  Wadliwa wymowa k, g należy do wad artykulacyjnych, które SA wynikiem nieprawidłowej pracy języka. Głoski te są wymawiane jak t,d . Zdarza się też ich opuszczanie lub wymawianie ze zwarciem krtaniowym, co przypomina chrząknięcie.

Bezdźwięczność

  Bezdźwięczność polega na wymawianiu głosek dźwięcznych bezdźwięcznie, czyli bez drgań wiązadeł głosowych, np.woda-fota, noga-noka.

Przyczyną bezdźwięczności jest zwykle zaburzenie słuchu fonematycznego tzn. niezróżnicowanie dźwięków dźwięków tym samym miejscu artykulacji.

Nosowanie

 Nosowanie zachodzi wówczas, gdy głoski nosowe są wymawiane jak głoski ustne lub odwrotnie- gdy głoski ustne łączą się z rezonansem nosowym.

W pierwszym przypadku mówimy o nosowaniu  zamkniętym, w drugim o nosowaniu otwartym

Przyczyną nosowania zamkniętego jest niedrożność jamy nosowo-gardłowej spowodowana przerostem śluzówki nosa, obrzękiem przy ostrych i przewlekłych stanach kataralnych, przerostem trzeciego migdałka, polipami, skrzywieniem przegrody nosa itp.

Przyczyną nosowania otwartego są zwykle rozszczepy podniebienia ,krótkie podniebienia, a także nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego.

Dyslalia całkowita

 O dyslalii całkowitej, czyli bełkocie, mówimy wtedy, gdy wszystkie lub prawie wszystkie głoski są zniekształcone lub nieprawidłowo realizowane. Przy bełkocie występuje więc seplenienie różnego rodzaju, teranie, brak głosek k,g lub nieprawidłowa ich realizacja, bezdźwięczność, zabarwienie nosowe. Wskutek tego wyrazy są zniekształcone, charakterystyczne są przestawienia sylabowe, brak końcówek lub sylab początkowych, grupy spółgłoskowe uproszczone. W sumie - ,mowa jest niezrozumiała lub rozumiana tylko przez najbliższe otoczenie.  

Jąkanie

  Osobną grupę wad wymowy stanowi jąkanie. Powstaje ono zwykle w wieku przedszkolnym, a ujawnia się wtórnie lub nasila w okresie dojrzewania.

W toku kształtowania się mowy istnieje szczególna podatność na wszelkie jej zaburzenia, bowiem wchodzą w grę ogólna ruchliwość dziecka, szybkie wzbogacanie słownika oraz rozwój myślenia. Rozumienie mowy rozwija się szybciej niż umiejętność wysławiania. Reagując zwykle emocjonalnie dziecko nie może należycie wyrazić swoich myśli. Czuje, że nie potrafi mówić płynnie, że musi powtarzać wyrazy dopóty,dopóki nie zjawi się inny wyraz, który nie sprawi mu trudności. Powstaje dysproporcja między tym, co dziecko chciałoby, a co może powiedzieć.Jest ona źródłem napięć, które przy braku rozumnej pomocy i życzliwości otoczenia, pogłębiają się i w końcu towarzyszą każdej wypowiedzi dziecka.

Jąkanie- najogólniej mówiąc – polega na zaburzeniu koordynacji pracy narządów oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego.

Im wcześniej zostanie rozpoznana wada wymowy oraz podjęta odpowiednia terapia logopedyczna, tym większe są szanse, by dziecko pozbyło się tej wady  i nie miało w przyszłości trudności z pisaniem i czytaniem !!!!!!!